විශේෂාංග

මෙය අවශ්‍යයෙන්ම නව යුගයකි. රට ඉතා ප්‍රීතිමත් ස්වභාවයක පවතී. නෑඹුල් ජනාධිපතිවරයකු මෙන්ම නෑඹුල් අගමැතිනියකද දැන් අපට සිටී. ළඟ එන මහ මැතිවරණයේදී ඔවුන්ට බහුතර බලය ලැබේ යැයි සිතිය හැකිය. ජනපතිට පැහැදිලි බහුතරයක් නොලැබුණු මුත්, ජනපතිවරණයෙන් ඇරඹුණු වෙනසට රට අවදිව සිටී. මේ යුගය ඉතා වැදගත් එකක්ද වේ. 2022 අරගලය-පෝරට්ටම්-struggle ව්‍යාපාරයෙන් පසුව පැවැත්වූ පළමු මැතිවරණය මෙයයි. නිදහසින් පසුව අපට දිගින් දිගටම අත්දකින්නට ලැබුණේ එක්සත් ජාතික පක්ෂය සහ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය අතර බලය හුවමාරු වීමේ තත්වයකි. නමුත් දිසානායක තුළින් අළුත්ම මුහුණක්, අළුත් පන්තියක්, සහ දූෂණය තුරන් කරන බවට වූ පොරොන්දුවක් මත ගොඩනැඟූ නව දේශපාලන සංස්කෘතියක අළුත් පදනමක් නියෝජනය වේ.

ජනාධිපතිවරණයට පෙර අපේක්ෂකයින්ගේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශන කියවීමේදී බොහෝ දෙනෙකු අනාගතය සඳහා විවිධාකාර බලාපොරොත්තු අපේක්ෂා කරති. එහෙත් මෙම ප්‍රකාශයන්හි උසස් අධ්‍යාපනයට අදාළ කොටස් කියවීමේදී මීට වඩා අවධානය යොමු වන්න‍ේ විශ්ව විද්‍යාල පද්ධතිය තුළ සේවය කරන්නන් ලෙස මුහුණ දෙන ‘සැබෑ’ ප්‍රශ්න සහ අභියෝගයන්ටයි. ශාස්ත්‍රාලිකයන් එදිනෙදා ඉටුකරන දැවැන්ත වැඩ කොටස – එනම් නව දැනුම සම්පාදනය සහ ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට ඇති පීඩනය තුළ තමන්ට අර්ථාන්විත ආකාරයේ පර්යේෂණ වල නියැලීමට ඉඩ ප්‍රස්ථා නොතිබීම, ඉගැන්වීම් හා පර්යේෂණ කටයුතු මධ්‍යයේ පරිපාලන වගකීම් දැරීම, සිසුන්ගේ විවිධාකාර ගැටළුවලට පිළිතුරු සෙවීම, අධ්‍යයන සහ අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයින් සමඟ දෛනිකව සිදුවන ගනුදෙනුවල යෙදීම, අර්ථාන්විත ඉගෙනීමේ අත්දැකීමක් සිසුන්ට ලබාදීමට උත්සාහ කිරීම මෙම කර්තව්‍යට අයත් වේ.

විෂ්නු වාසු ගේ සාරි ඇඳපු පිරිමි කෘතිය කියවීමේ අවස්ථාව මට මෑතදී උදා විය. එය ලංකාවේ LGBTQ+ ප්‍රජාවගේ ජීවන අත්දැකීම් පිළිබඳ බල සම්පන්න ආඛ්‍යානයකි. පවුල, සමාජය හා රටේ නීතියේ රාමුව තුළ ඔවුන්ට අත්විඳීමට සිදුවන වෙනස්කොට සැළකීම් පිළිබඳ පෞද්ගලික කතාන්තර තුළින්, රටේ අධිපති විෂම ලිංගික හර පද්ධතියට අනුගත නොවන අයවළුන්ට මුහුණ දීමට සිදුවන සංවිධිත වෙනස්කම් පිළිබඳ හදවත බිඳ දමන සුළු දර්ශනයක් එමඟින් ඇඳ පෙන්වයි. 

කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨය මඟින් සිදුකරන, ස්ත්‍රී-පුරුෂ භාවය හා සෞඛ්‍යය පිළිබඳ පශ්චාත් උපාධි පාඨමාලාවක මම ඉගැන්වීම් කටයුතු කරන්නෙමි. ස්ත්‍රී-පුරුෂ භාවය පිළිබඳ කරුණු වලට සෞඛ්‍ය සේවා ප්‍රතිචාරාත්මක කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව එහි එන එක් කොටසක අපි LGBTIQ [සමරිසි, ද්විරිසි, සංක්‍රාන්ති ලිංගික, අන්තර් ලිංගික ප්‍රජාවන් සහ ප්‍රශ්න නඟන්නන් (questioning)] ප්‍රජාවන් පිළිබඳවද සාකච්ඡා කරන්නෙමු. එම සාකච්ඡා වලට අනුව තත්වය ඇත්තෙන්ම අපේක්ෂාභංගත්වය ඇති කරවන සුළුය. පාඨමාලාවේ එම කොටස ඉගැන්වීමට පැමිණෙන ක්‍රියාකාරීන්ට අනුව සෞඛ්‍ය සේවයේ බොහෝ වෘත්තිකයින්ට මෙම ප්‍රජාවන්ගේ අවශ්‍යතා වලට සංවේදී ආකාරයෙන් සිය රාජකාරිය කිරීමට අවශ්‍ය පුහුණුව නොමැත. 2023 වසරේදී Equal Ground ආයතනය මඟින් කොළඹ, ගාල්ල, යාපනය, නුවර, මාතලේ සහ පොළොන්නරුව යන දිස්ත්‍රික්ක හයෙහි සිදුකරන ලද පර්යේෂණයකට අනුව සෞඛ්‍ය සේවා සපයන්නන් අතින් විවිධාකාරයේ වෙනස් කොට සැළකීම්, පරිභව කිරීම් මෙන්ම කායික හා ලිංගික හිංසනද සිදුවී තිබේ.   

අප සාමාන්‍යයෙන් මහජන විශ්ව විද්‍යාල සළකන්නේ ඥාන උත්පාදනය හා බුද්ධිමය විමර්ශන පිළිබඳ වූ අවකාශයන් හැටියටය. මේ සම්බන්ධයෙන් අප බොහෝ සාකච්ඡා කළත්, එහි සේවය කරන සියළුදෙනාගේ ශ්‍රමය එය පැවැත්වීමට අත්‍යාවශ්‍ය කොන්දේසියක් වන අවකාශයක් හැටියට ඒ පිළිබඳ අප කතා කරන්නේ කලාතුරකිනි. අවාසනාවකට මෙන් අප විශ්ව විද්‍යාල තුළ බොහෝ බෙදුම් හා ධූරාවලීන් ඇත. මෙය ප්‍රකට වන අවස්ථාවකට උදාහරණයකි ‘අධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩලය’ සිය ‘අනධ්‍යයන’ සගයින් තමන්ට වඩා තත්වයෙන් පහත් සේ සැළකීම; එසේම අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩලයේ ඉහළ තනතුරු දරන්නන් විසින් අනධ්‍යයන හා අධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩල ද්විත්වයේම පවතින වැඩ කොටස සැළකිල්ලට නොගනිමින් තවත් වැඩ පැවරීමද නිදසුනක් වේ. අද ලිපියේ අරමුණ වන්නේ විශ්ව විද්‍යාලය සහයෝගිතාව පිළිබඳ අවකාශයන් බවට පරිවර්තනය කිරීමෙහිලා ඇති අවශ්‍යතාව පිළිබඳව ආවර්ජනය කිරීමයි. ඒ සඳහා මෑතදී ක්‍රියාත්මක වූ අනධ්‍යයන වැඩවර්ජනය හා ඊට අධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩලය විසින් සෑහීමට පත්විය හැකි ආකාරයේ සහයෝගයක් නොදැක්වීම විෂය වස්තුව කර ගැනෙනු ඇත.  

අධ්‍යාපනය ලබාදීමේ වර්තමාන අරමුණ අපව වඩා කාර්යක්ෂම කිරීම බවට පත්වී ඇති බව පණ්ඩුක කරුණානායක ඔහු කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ සඟරාවේ (University of Colombo Review) පළ කල විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනය ගැන ලියූ ලිපියේ ප්‍රකාශ කරයි. ඔහුට අනුව මෙය මෙවලම්වාදී සහේතුකත්වය (instrumental rationality) යන වෙබේරියානු සංකල්පය මත පදනම් වූ එකක් වන අතර, මෙසේ කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කළ හැක්කේ වෙනත් දෙයක් පාවා දීමෙන් පමණි. මම එම ලිපියෙන් ගන්නා හරය වන්නේ වත්මන් සමාජයට අවශ්‍ය වන්නේ ඉතා ශීඝ්‍රයෙන්, වෙළඳපලේ වටිනාකමක් ඇති උපාධියක් සිසුන්ට ලබාදීම මිස එම උපාධිධරයින් තුල සමාජ-දේශපාලනමය සාරධර්ම සහ සදාචාරාත්මක ගුණ ප්‍රගුණ කිරීම නොවන බවයි. 

මෙම ලිපියෙන් අරමුණු කරන්නේ ස්නායුක බහුවිධතාව (neurodiversity) ආරම්භක ලක්ෂ්‍යයක් ලෙස ගෙන අපේ අධ්‍යාපන පද්ධතිය සියල්ලන් සඳහා වූ එකක් බවට කෙසේ පත් කරන්නේද යන්න පිළිබඳ සිතා බැලීමයි. මේ සඳහා ස්නායුක බහුවිධතාව යනු කුමක්ද යන්න නිර්වචනය කිරීම, ඔටිසම් (autism) තත්ත්වයේ විවිධ ප්‍රභේද අඩංගු පරාසය හඳුනා ගැනීම, සියල්ලන් සඳහා වූ අන්තර්ග්‍රහනීය අධ්‍යාපනයක් හඳුන්වා දීමෙහිලා ලංකාවේ පවතින අභියෝග මොනවාද යන්න සාකච්ඡා කිරීම මෙහිදී සිදු කෙරේ. මෙවැනි අභියෝග ජය ගත හැකි මාර්ගයක් ලෙස පෙන්වා දී ඇති විශ්වවිද්‍යාලවල ක්‍රියාත්මක තත්ත්ව සහතිකකරණ ක්‍රියාවලියෙහි දුර්වලතා විභාග කිරීමත් මෙහිදී අපේක්ෂා කෙරේ.

“මම අපේක්ෂා කරන දේ දැන් ඔබ දන්නා නිසා, ඒ මත පදනම්ව ඔබලා ලබාදුන් පිළිතුරු පිළිබඳව නැවත සිතා බලන්න.” මේ පසුගිය දිනක පන්ති කාමරයක් තුළ මා ලබාදුන් උපදෙසකි. එම අවස්ථාවේ මට සිතුනේ එම උපදෙස, ඉංග්‍රීසි දෙවන භාෂාවක් ලෙස ඉගෙන ගන්නා එම පන්ති කාමරය තුළ සිය තේරීම් පිළිබඳ සිතා බැලීමට සිසුන් යොමු කරවූ විවෘත ආරාධනයක් ලෙසයි. නමුත් වැඩිදුර සිතා බැලීමේදී මට පැහැදිලි වන කරුණක් වන්නේ මා විසින් ලබාදුන් එම නිදහස අදාළ වන්නේ, භාෂා කුසලතාව යැයි මා හඳුනා ගන්නා දේ ප්‍රශ්න කළ නොහැකි බව පිළිගන්නා අයට පමණක් බවයි. කොටින්ම කියන්නේ නම් ගුරුවරයා වශයෙන් මගේ අපේක්ෂාවන් මොනවාදැයි ඔවුන් දැනගත යුතු බව සන්නිවේදනය කිරීම තුළින් මා සිදුකොට ඇත්තේ ඔවුන්ගේ පිළිතුරු එක් පැත්තකට හැරවීමය. 

අද වනවිට කුමන අන්දමේ විරෝධතා ව්‍යාපාරයකට වුවද ආණ්ඩුව ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ මර්දනය, එහි නායකයින් හට විවිධ ව්‍යාපාර හරහා සංවිධිත ප්‍රහාර එල්ල කිරීම, සහ වෙනත් අනේක විධ ක්‍රම වලින් බිය වැද්දීම ඔස්සේ අධෛර්යමත් කිරීමෙනි. මේ අතර ශක්තිමත්ම අවිය මානසික අවියකි