Author name: Hasini Lecamwasam

පන්ති කාමරය තුළ නිහඬතාව පිළිබඳ මගේ පළමු අත්දැකීම මට අද මෙන් මතකය. අපේ උපාධි අපේක්ෂක පන්තියට ඉගැන්වූ කථිකාචාර්යවරයකු, කියවාගෙන එන්නට යැයි කියා අපට ලබාදුන් ඉතා සංකීර්ණ මූලාශ්‍රයක් යන්තම් උඩින් පල්ලෙන් කියවාගෙන අප පන්තියට ගියේ, ප්‍රශ්නයක් ඇසුවොත් උත්තර දීමට කවුරු හෝ සූදානම්ව ඇතැයි අපේක්ෂාවෙනි. නමුත් එය වැරදුණි. කථිකාචාර්යවරයා ඇසූ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරු දීමට තරමක් ගැඹුරින් කල්පනා කිරීම අවශ්‍ය විය. කලබලයෙන් අප දෙන්නට තැතනූ පිළිතුරු තවදුරටත් පැහැදිලි කරන ලෙස උපදෙස් ලැබුණි. අවසානයේ අපි නිහඬ වීමු. එම නිහඬතාව තුළ පිළිතුරක් දීමට අපේ සිතුවිලි ගොනුකර ගැනීම සඳහා අවකාශය ලබාදී කථිකාචාර්යවරයාද නිහඬ විය.   

පසුගිය සතියේ පළවූ මහේන්ද්‍රන් තිරුවරන්ගන් ගේ කුප්පි ලිපියෙහි ලංකාවේ උසස් අධ්‍යාපන ආයතන, විචාරාත්මක හෘදය සාක්ෂිය පිළිබඳ අවකාශ බවට පරිවර්තනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවත්, වර්තමානය වනවිට ඒ අතින් ඒවා පසුබසින බවත් අවධාරණය කෙරුණි. මෙම පසුබැස්මට දායක වන තවත් හේතුවක් වන්නේ ශිෂ්‍යයන් පවසන දෙයට ඇහුම්කන් දෙනු වෙනුවට ඔවුන්ගේ භාෂාව නිවැරදි කිරීමේ පුරුද්දට ගුරුවරුන් ලෙස අප වැටී තිබීමයි. 

අපි තවත් වසරකට එළඹ සිටින්නෙමු. මේ වසරේ කුමක් සිදුවනු ඇතිද? බලාපොරොත්තු දනවන අලුත් යමක් නැති තරම්ය. වක්‍ර බදු වල වැඩිවීම, උතුරු-නැගෙනහිර දිගින් දිගටම සිදුවන ඉඩම් අත්පත් කරගැනීම්, මලයියහ ප්‍රජාව සිය ජීවිකාව සරිකර ගන්නා දරිද්‍ර තත්වයන්, විශ්ව විද්‍යාල තුළ මර්දනකාරී පරිසරය, සහ ගාසා හි යුද්ධය, ඉතිහාසයේ අප වසන මේ මූසල යුගය ලකුණු කරන දේ වලින් කිහිපයක් පමණි. මේ ලිපිය ඉතා අපේක්ෂාභංග ලෙස ආරම්භ කිරීම හැර වෙන විකල්පයක් නොමැත. 

මම මෙතැනදී කවියකු පිළිබඳ කතා කිරීමට කැමැත්තෙමි. කුරිංජිත් තේනවන් යනු ස්වයංව අධ්‍යාපනය ලැබූවෙකි. ඔහු ඉගෙන ගත්තේ හෝ කවියකු බවට පත්වූයේ අපේ පාසල් හෝ විශ්ව විද්‍යාල තුළින් නොවේ. ඔහු ශ්‍රමිකයෙකි. අපේ නිදහස් අධ්‍යාපන පද්ධතිය ඔහු වෙනුවෙන් විවර නොවුනි. සිය ජීවිත කාලය තුළදී කවියකු ලෙස ඔහු කීර්තිය දිනා නොගත් අතර, දමිළ සාහිත්‍ය කවයන් හා දේශපාලන ක්‍රියාධරයින්ගෙන් පරිබාහිරව ඔහු පිළිබඳව දන්නේද ඉතා සුළු පිරිසකි. මෙම ලිපිය අවසානයේ ඔහුගේ කවි දෙකක පරිවර්තන දැක්වීමෙන් මා අපේක්ෂා කරන්නේ අපේ ඉතිහාසය විසංයෝජනය කිරීමෙන් සමාජ හා දේශපාලන විමුක්තිය පිළිබඳ සාමූහික පරිකල්පනයක් ගොඩනඟා ගැනීමයි.

සති කිහිපයකට පෙර මම ලියනගේ අමරකීර්තිගේ  ‘විශ්වවිද්‍යාලයක් යනු කුමක්ද?’ ග්‍රන්ථය සොයමින් සරසවි පොත්හලේ ශාඛාවකට ඇතුළු වුනෙමි. මට ලැබුනු උත්තරය වූයේ මේ ශාඛාවේ ඉංග්‍රීසි පොත් පමණක් විකුණන බවයි. ශාඛාවේ සේවකයින් කොම්පැනියේ ප්‍රතිපත්ති මුවකඩවල් පමණක් වන බැවින්, ඉංග්‍රීසි පොත් පමණක් විකුණන්නේ ඇයිද යන ප්‍රශ්නයට ඔවුන්ට පිළිතුරු දිය නොහැකි විය. අනෙක් අතට එවැනි හේතු දැක්වීමක් අවශ්‍යද නැත. කොම්පැනිය ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ ලංකාවේ යටත්විජිතවාදී ඉතිහාසය සමග මූට්ටු වූ, ඒ කාලයේ සිට මේ දක්වා පැනවුනු භාෂා ප්‍රතිපත්ති සමූහය හේතුවෙන් මතුවුනු ඉංග්‍රීසිය සම්බන්ධව තිබෙන අනුරාගයටය. මෑත කාලීන භාෂා ශාස්ත්‍රඥයින් කියන ලෙස, ඉංග්‍රීසි භාෂාව කොහොමත් ලෝකයේ අනෙක් භාෂාවන් පාගාගෙන මතුවන ආක්‍රමණ ශීලී ශාඛයක් වැනි ය. පසුගිය සියවස පමණ කාලයේ ආණ්ඩුකරණය, තාක්ෂණය, මුද්‍රණ වැනි තලයන්හි අනෙක් භාෂාවන් ඉවත් කරමින් ඉංග්‍රීසි ඉදිරියට ඒමෙන්ම මෙය හුවා දැක්වෙන බව ඔවුන්ගේ මතයයි. 

මෙම ලිපියෙන් අරමුණු කරන්නේ ස්නායුක බහුවිධතාව (neurodiversity) ආරම්භක ලක්ෂ්‍යයක් ලෙස ගෙන අපේ අධ්‍යාපන පද්ධතිය සියල්ලන් සඳහා වූ එකක් බවට කෙසේ පත් කරන්නේද යන්න පිළිබඳ සිතා බැලීමයි. මේ සඳහා ස්නායුක බහුවිධතාව යනු කුමක්ද යන්න නිර්වචනය කිරීම, ඔටිසම් (autism) තත්ත්වයේ විවිධ ප්‍රභේද අඩංගු පරාසය හඳුනා ගැනීම, සියල්ලන් සඳහා වූ අන්තර්ග්‍රහනීය අධ්‍යාපනයක් හඳුන්වා දීමෙහිලා ලංකාවේ පවතින අභියෝග මොනවාද යන්න සාකච්ඡා කිරීම මෙහිදී සිදු කෙරේ. මෙවැනි අභියෝග ජය ගත හැකි මාර්ගයක් ලෙස පෙන්වා දී ඇති විශ්වවිද්‍යාලවල ක්‍රියාත්මක තත්ත්ව සහතිකකරණ ක්‍රියාවලියෙහි දුර්වලතා විභාග කිරීමත් මෙහිදී අපේක්ෂා කෙරේ.

1930 ගණන් වලින් පසු මතුවූ දරුණුම ආර්ථික අර්බුදයට ලංකාව මේ වනවිට මුහුණ දෙමින් සිටියි. ආර්ථික ස්ථායිකරණය සඳහා මේ මොහොතේ රජය ගන්නා පියවර තුළින් රටේ දේශපාලන-ආර්ථික තත්වය දැඩි ලෙස වෙනස් විය හැකිය. සිදුවෙමින් පවතින මෙම වෙනස්කම් මධ්‍යයේ අධ්‍යාපන පද්ධතිය, වඩා නිශ්චිතව විශ්ව විද්‍යාල පද්ධතිය, තදබල පීඩනයකට මුහුණ දෙමින් තිබේ. 

මේ වසරේ අයවැය කතාව තුළින් අනාගත පරම්පරා වල විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනයට ඇති ප්‍රවේශයට එල්ල කරන තර්ජනය පිළිබඳ විශ්ලේෂණය කිරීම මෙම ලිපිය ලිවීමේ අරමුණයි. රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල සඳහා ඇති අරමුදල් කප්පාදු කිරීමේ පිළිවෙත දිගටම ගෙනයන බවක් අයවැය කතාව තුළ පෙනෙන්නට තිබේ. විශ්ව විද්‍යාල වල ආණ්ඩුකරන ක්‍රියාවලිය තනිකරම වෙනස් කිරීම, පෞද්ගලික උසස් අධ්‍යාපන ආයතන රජයේ විශ්ව විද්‍යාල හා සම තත්වයේ ලා සැළකීම, හා ඒවාට උසස් අධ්‍යාපනය තුළ ඇති භූමිකාව පුළුල් කිරීම මෙමඟින් අරමුණු කරයි.

ජනකාන්ත බව යනු පියරේ බොදියු ‘හැබිටස්’ (habitus) ලෙස හැඳින්වූ සංකල්පය වියහැකිය – එනම් මෙලොව අපේ පැවැත්ම සලකුණු කරන, තදින් මුල්බැසගත් චර්යා සහ විධි සමූහයක්.

මීට දශකයකට පමණ පෙර ශ්‍රී ලංකාවේ උසස් අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය වෙත මා එළඹෙන විට, උසස් අධ්‍යාපන ගුරු පුහුණු වැඩසටහන් හඳුන්වා දුන්නා පමණි. අද වනවිට ඉතා සාමාන්‍යකරණය වී ඇති මෙම වැඩසටහන් තනිකරම අනවශ්‍ය බව මම අදහස් නොකරමි. ‘උපන් ගුරුවරු’ සිටින්නේ අප අතරින් අල්පයකි; එසේම ආචාර්ය හෝ වෙනයම් පශ්චාත් උපාධියක් තිබූ පමණින් යමකු ගුරුවරයකු නොවේ. එබැවින් මෙම වැඩසටහන් වල යම් අර්ථයක් තිබිය හැකි වුවද, ඒවා මඟින් බොහෝවිට කෙරෙන්නේ උසස් අධ්‍යාපන ඉගෙනුම්-ඉගැන්වීම් ක්‍රියාවලියට සමජාතීකරණය කරවන සුළු, නිලබලවාදී තර්කනයක් හඳුන්වා දීමය. මේ මොහොතේ උසස් අධ්‍යාපනයෙහි දිශානතිය තීරණය කරන, එකිනෙක හා බැඳුනු කතිකාවන් ගණනාවකින් පන්නරය ලබන, ඉතා සටකපට තර්කනයක් ඇති බව මම විශ්වාස කරමි. එම එක් කතිකාවක් නම් උසස් අධ්‍යාපනය වෘත්තීයකරණය (professionalise) කළයුතු බවට වන විශ්වාසයයි. අභාවප්‍රාප්ත මහාචාර්ය ඈශ්ලි හල්පේ වැන්නෙකුට නම් මෙම සංකල්පය ඉතා නුහුරු එකක් වනු ඇත. මහාචාර්ය හල්පේගේ නම මෙතැන සඳහන් කරන්නේ පරමාදර්ශී විශ්ව විද්‍යාල අවකාශයක් ලෙස පේරාදෙණිය පිළිබඳ රොමෑන්තික කියවීමක් කිරීමට නොවේ; විශ්ව විද්‍යාලය සම්බන්ධ වෙනමම ආකාරයක කල්පනයක් පිළිබඳ සවිඥානික වීමටය.

අධ්‍යාපනය, විශේෂයෙන්ම උසස් අධ්‍යාපනය පිළිබඳ ලංකාවේ අද වනවිට පවතින විවාදය ඉතා ව්‍යාකූල එකකි. එක් පසෙකින් ඉදිරිපත්ව ඇති තර්කයක් වන්නේ උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා අයදුම් කරන සියල්ලන්ට පහසුකම් සැපයීමේ හැකියාව රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල පද්ධතියට නොමැති හෙයින් පෞද්ගලික අංශය විසින් එම අවස්ථා පුළුල් කළයුතු බවය. තවත් පසෙකින්, රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල වලින් බිහිවන උපාධිධාරීන් සේවා නියුක්තියට නුසුදුසු බැවින් (unemployable) ඔවුන් ලබන අධ්‍යාපනයෙහි ප්‍රවේශයන් සහ විෂය නිර්දේශ වෙනස් කළයුතු බවටද අදහසක් තිබේ. විශේෂයෙන්ම කලා උපාධිධාරීන් අරබයා මේ දෙවැනි තර්කය වඩාත් අදාළ බවට පිළිගැනීමක් ඇත.

නිසි වාතාශ්‍රය නොමැති, විදුලි පංකා රහිත, අතුපතු නොගෑ එම කොරිඩෝව දවනසුළු යාපන උෂ්ණත්වය තුළ අපායක් මෙනි. සරසවියේ ශාස්ත්‍ර පීඨය තුළ ඇති නව විභාග ශාලාවට බාහිරින් දිවෙන කොරිඩෝවෙහි ආබාධිත සිසුන් සිය විභාගයට පිළිතුරු  ලියනු මට පෙනේ. මෙහි ඇති අවකාශමය බෙදීම වසර හතරක් මුළුල්ලේ මට මානසිකව පීඩා කළේය. විදුලි පංකා වල සැප පහසුව මධ්‍යයේ ශාරීරික ආබාධ නොමැති සිසුන් සිය විභාගයට පෙනී සිටි අතර, දෘෂ්‍යාබාධ සහිත සිසුන්ට ලබාදී තිබුනේ මෙම කොරිඩෝවයි. බ්‍රේල් පහසුකම් නොමැති නිසා විභාග අධීක්ෂකවරුන් විසින් ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්න පත්‍ර හඬ නඟා කියවනු ලැබේ. එම ක්‍රියාවලිය මඟින් අනිත් සිසුන්ට බාධාවක් නොවනු පිණිසය ඔවුන්ව මෙසේ කොරිඩෝවට දමා ඇත්තේ. මෙහි යම් අතිමූලික ගැටළුවක් තිබේ. මෙම සිසුන්ට වෙනම පන්ති කාමරයක් ලබාදිය නොහැක්කේ ඇයි? මෙම සිසුන් – මෙන්ම වෙනත් ආබාධ සහිත සිසුන් – සරසවි අවකාශ වලින් බහිෂ්කරණය කොට ඇත්තේ ඇයි?